Układ krążenia płodu zawiera charakterystyczne dla siebie elementy budowy. Tlen i substancje odżywcze docierają do organizmu dziecka z krwi matki przez łożysko – duży narząd w kształcie dysku, zlokalizowany w macicy. Łożysko powstaje w kosmówki i błony śluzowej macicy. Płuca dziecka w życiu płodowym nie pełnią jeszcze swojej funkcji i prawie cała krew omija krążenie płucne na poziomie przedsionków serca przez otwór owalny oraz na poziomie przewodu tętniczego Botalla (połączenie między pniem płucnym a aortą). Tylko niewielka część krwi płynie tętnicami płucnymi do płuc, dostarczając substancje odżywcze i tlen tkance płucnej.
Czym jest przewód Botalla?
Przewód tętniczy, zwany także przewodem Botalla (łac. ductus arteriosus) to połączenie między pniem płucnym a początkowym odcinkiem aorty zstępującej. Umożliwia krwi ominięcie krążenia płucnego płodu. Po urodzeniu w ciągu 10-15 godzin przewód tętniczy ulega zarośnięciu i przekształca się w więzadło tętnicze (łac. ligamentum arteriosum). Również otwór owalny ulega zamknięciu, gdy ciśnienie w lewym przedsionku
wzrośnie po porodzie (czasami otwór owalny pozostaje otwarty, co w przyszłości może predysponować do występowania migren z aurą). Przewód tętniczy posiada warstwę mięśniową i na jego okluzję (obkurczenie i zamknięcie) wpływa szereg różnych czynników zwężających i rozluźniających. Czynnikami zwężającymi jest tlen, autonomiczny układ
nerwowy z szeregiem neuroprzekaźników: acetylocholina, histamina, serotonina i katecholaminy. Czynnikami rozluźniającymi są m.in. prostaglandyny, tlenek azotu, bradykininy. W syntezie wspomnianych prostaglandyn biorą udział enzymy: cyklooksygenaza-1 (COX-1), która bierze udział w zapewnieniu homeostazy (względnie stałych parametrów organizmu) oraz cyklooksygenaza-2 (COX-2), które ulega aktywacji podczas rozwoju stanu zapalnego.
Przedwczesne zwężenie przewodu tętniczego powoduje zaburzenia hemodynamiczne u płodu. Większy opór w przewodzie tętniczym powoduje turbulencje przepływu krwi, ze wzrostem prędkości skurczowej i rozkurczowej oraz spadkiem wskaźnika pulsacji przewodowej (PI). W rezultacie dochodzi do poszerzenia tętnicy płucnej, prawego przedsionka i prawej komory serca, nieprawidłowego ułożenia przegrody międzykomorowej, niewydolności zastawki trójdzielnej oraz dysfunkcję skurczową i rozkurczową komór serca. Przedwczesne zamykanie się przewodu Botalla mogą powodować polifenole przyjmowane w dużych ilościach. Są to struktury chemiczne obecne w komórkach wszystkich roślin. Znanych jest ponad 8000 struktur, które wpływają na pigmentację, wzrost, rozmnażanie i odporność roślin na choroby. Wyróżnia się polifenole flawonoidowe i nieflawonoidowe.
Wpływ polifenoli.
W ostatnich latach coraz więcej dowodów wskazuje, że niektóre owoce powszechnie stosowane w codziennej diecie np. truskawki, winogrona, ale także czekolada, mają wpływ na szlak metaboliczny stanu zapalnego, hamując syntezę prostaglandyn. To przeciwzapalne działanie, zwłaszcza obecnych w tych pokarmach polifenoli, spożytych w trzecim trymestrze ciąży, może wpływać negatywnie na dynamikę przepływu w przewodzie tętniczym płodu.
Podsumowanie
Wczesne wykrycie zwężającego się przewodu tętniczego umożliwia badanie echokardiograficzne płodu wykonane w 28.-32. tygodniu ciąży. Badanie prenatalne III trymestru ma kluczowe znaczenie w diagnostyce przedwcześnie zamykającego się przewodu Botalla. Dieta stosowana podczas ciąży powinna być zróżnicowana i dostarczać wszystkie niezbędne substancje w dostatecznych, lecz nie w skrajnie dużych ilościach.
Radosław Karaś
Piśmiennictwo
1) Zielinsky, P., & Busato, S. (2013). Prenatal effects of maternal consumption of polyphenol‐rich foods in late pregnancy upon fetal ductus arteriosus. Birth Defects Research Part C: Embryo Today: Reviews, 99(4), 256-274.
2) Zielinsky, P., Piccoli, A. L., Manica, J. L., Nicoloso, L. H., Menezes, H., Busato, A., … & Almeida, L. (2010). Maternal consumption of polyphenol-rich foods in late pregnancy and fetal ductus arteriosus flow dynamics. Journal of Perinatology, 30(1), 17-21.
3) Zielinsky, P., Piccoli, A. L., Manica, J. L. L., & Nicoloso, L. H. S. (2010). New insights on fetal ductal constriction: role of maternal ingestion of polyphenol-rich foods. Expert review of cardiovascular therapy, 8(2), 291-298.
