Objawy, profilaktyka i korzystanie z toalety
Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. Choć nowotwór ten dotyka głównie osoby po 50. roku życia, coraz częściej obserwuje się zachorowania w młodszej grupie wiekowej. Choroba wykazuje dużą predylekcję rodzinną. Kluczowe znaczenie mają działania profilaktyczne, które mogą uchronić przed zachorowaniem lub wykryć nowotwór na wczesnym etapie jego rozwoju.
Rak jelita grubego – jak często atakuje?
Na nowotwór jelita grubego zapada rocznie około 18 tys. osób w Polsce. Rak jelita grubego plasuje się w czołówce częstości występowania nowotworów złośliwych. Według danych z Krajowego Rejestru Nowotworów jest to 3. najczęściej występujący nowotwór złośliwy w Polsce. U kobiet częściej występuje tylko rak piersi i rak płuca, z kolei u mężczyzn rak gruczołu krokowego (prostaty) i rak płuca. Coraz częściej obserwowane są zachorowania w młodszej grupie wiekowej. Rak jelita grubego charakteryzuje się wysoką śmiertelnością. Wykrywany zbyt późno sprawia, że tylko ok. 50% pacjentów przeżywa kolejne 5 lat od rozpoznania.
Rak jelita grubego – jak się objawia?
Obraz kliniczny raka jelita grubego jest zależny od jego lokalizacji. Gdy guz rozwija się w prawej połowie okrężnicy obserwuje się utajone krwawienia i narastającą niedokrwistość, która może się objawiać w postaci osłabienia, męczliwości, zawrotów głowy, omdleń. Jeżeli guz lokalizuje się w lewej części okrężnicy lub odbytnicy mogą występować takie objawy jak: jawne krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zmiana rytmu wypróżnień, biegunka lub zaparcia. Mogą też rozwijać się objawy niedrożności jelit. Gdy guz lokalizuje się w dolnej części odbytnicy może powodować ciągłe uczucie parcia na stolec, ból oraz stolce ołówkowate.
Rak jelita grubego – jak go uniknąć?
Na rozwój raka jelita grubego ma wpływ wiele czynników. Są to zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe. U 30% chorych z rakiem jelita grubego stwierdza się co najmniej jedno zachorowanie w rodzinie. To sprawia, że osoby te powinny zachować szczególną czujność i regularnie poddawać się badaniom i działaniom profilaktycznym. Jednak nie tylko osoby z obciążającym wywiadem rodzinnym powinny być uważne. Duże znaczenie w rozwoju choroby pełni sposób odżywiania się. Niekorzystnymi czynnikami, które przyczyniają się do rozwoju raka jelita grubego jest dieta bogatotłuszczowa, uboga w warzywa, wapń i selen. Sprawia to, że mikrobiota jelitowa syntezuje związki będące prekursorami związków rakotwórczych. Wydłuża to także pasaż przez jelito grube. Zaleca się spożywanie dużych ilości błonnika i aktywność fizyczną.
Rak jelita grubego – diagnozowanie
Kluczowe znaczenie w profilaktyce i wykrywaniu raka jelita grubego oraz zmian przedrakowych mają badania laboratoryjne i endoskopowe. W przypadku rozwijającego się raka jelita grubego w morfologii krwi często obserwuje się niedokrwistość z niedoboru żelaza. Badaniem pomocniczym jest także test na obecność krwi utajonej w kale. Zwiększone stężenie we krwi antygenu rakowo-płodowego (CEA) nie ma dużego znaczenia w diagnostyce (jest on mało czuły i swoisty). Znajduje on jednak zastosowanie w monitorowaniu rozwoju i leczenia choroby. Najważniejszym badaniem diagnostycznym jest kolonoskopia (koloskopia). Jest to badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które polega na oglądaniu wnętrza jelita grubego. Polega ona na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego wziernika zakończonego kamerą i przesłaniu obrazu na zewnątrz. Kolonoskopia trwa ok. 15 – 40 minut. W zależności od wskazań medycznych badanie może być przeprowadzone w znieczuleniu miejscowym (z zastosowaniem żelu znieczulającego) lub znieczuleniu ogólnym. Jest także jeszcze jeden prosty sposób na profilaktykę raka jelita grubego. Okazuje się, że sposób wypróżniania się ma wpływ na rozwój tego nowotworu. W Europie podczas defekacji zwykle siedzi się prosto. Ponadto wiele osób chodzi do toalety z smartfonem, gazetą lub książką i spędza tam więcej czasu niż jest to potrzebne. Taki sposób wypróżniania się może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych m.in. zaparć, hemoroidów czy też raka jelita grubego. Z tego powodu zaleca się korzystanie z toalety przy użyciu podnóżka, co zapewnia bardziej fizjologiczną pozycję.
Podsumowanie
Rak jelita grubego to podstępna choroba o wysokiej śmiertelności. Choć wykazuje związek z czynnikami genetycznymi, duży wpływ na rozwój tej choroby mają czynniki środowiskowe, które można zmodyfikować. Zdrowy tryb życia, dieta, aktywność fizyczna oraz regularne badania u lekarza mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu, rozpoznaniu i wyleczeniu tego nowotworu. Kolonoskopia, choć owiana strachem, nie musi oznaczać bólu i dyskomfortu, lecz dzięki wczesnemu wykryciu zmian w jelicie grubym, może wydłużyć życie o wiele lat.
Radosław Karaś
Piśmiennictwo:
1. Interna Szczeklika 2022. Redaktor prowadzący: Piotr Gajewski. Medycyna Praktyczna, ISBN 978-83-7430-669-0, Kraków 2022.
2. Wojciech Noszczyk. Chirurgia – repetytorium. PZWL, ISBN 978-83-200-4555-0, wydanie I,Warszawa 2014.
