Czym jest półpasiec
Półpasiec to choroba wywoływana przez wirusa VZV (varicella zoster virus), która dotyka zazwyczaj ludzi starszych. Ten sam wirus odpowiedzialny jest za wywoływanie ospy wietrznej, która występuje zwykle u dzieci. Jest to możliwe, ponieważ wirus VZV po dostaniu się do organizmu dziecka drogą kropelkową i wywołaniu choroby (ospy wietrznej), następnie ukrywa się w zwojach nerwów czaszkowych, gdzie wchodzi w stan utajenia (latencji). Po wielu latach wirus ten może ulec reaktywacji i wywołać półpaśca. Od 2023 r. w Polsce dostępna jest szczepionka przeciwko półpaścowi.
Półpasiec – droga zakażenia
Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV) przenosi się drogą kropelkową tj. podczas rozmowy, kaszlu czy kichania osoby chorej. Do zakażenia dochodzi najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym. Pierwotnie wirus wywołuje ospę wietrzną, po czym wchodzi w stan latencji i ,,ukrywa się” w komórkach nerwowych korzeni grzbietowych i zwojów nerwów czaszkowych. W starszym wieku, u osób z niedoborami odporności lub cukrzycą, wirus ten może ulec ponownej aktywacji wywołując półpaśca.
Półpasiec – objawy
Podczas omawiania objawów półpaśca, należy wyjaśnić w pierwszej kolejności pojęcie dermatomu. Dermatom to obszar skóry, który jest zaopatrywany czuciowo przez pojedynczy nerw rdzeniowy. Wśród objawów półpaśca wyróżniamy:
• ból (piekący, kłujący) w obrębie jednego dermatomu
• świąd skóry w obrębie jednego dermatomu
• stan podgorączkowy lub gorączka
• ból głowy
• zmiany skórne wzdłuż jednego dermatomu. W pierwszej kolejności obserwuje się rumieniowo-plamistą osutkę, która następnie ewoluuje w grudki i pęcherzyki, które mogą pękać pozostawiając nadżerki i owrzodzenia oraz blizny. Zmiany lokalizują się tylko po jednej stronie ciała.
• niedowład kończyn (u 5-15% chorych)
• obwodowy niedowład nerwu twarzowego (porażenie typu Bella)
Wyróżnia się także szczególne postaci kliniczne półpaśca, takie jak półpasiec oczny, który może prowadzić do zaburzeń widzenia lub ślepoty jednoocznej oraz półpasiec uszny.
Półpasiec – diagnostyka i leczenie
Rozpoznanie półpaśca u osoby, która w przeszłości chorowała na ospę wietrzną ustala się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego. Leczenie półpaśca polega na stosowaniu leków przeciwwirusowych takich jak acyklowir lub walacyklowir. Ponadto stosuje się objawowe leczenie przeciwbólowe.
Półpasiec – jak uniknąć?
Uniknięcie zachorowania na ospę wietrzną i półpaśca jest możliwe dzięki szczepieniom ochronnym. Dostępna jest zarówno szczepionka przeciwko ospie wietrznej, jak i szczepionka przeciwko półpaścowi.
Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest zalecane wszystkim osobom, które nie chorowały w przeszłości na ospę wietrzną. Można je wykonać u dzieci od 12. miesiąca życia. Szczepienie szczególnie warto wykonać przed pójściem dziecka do żłobka lub przedszkola. Aż 80% dzieci przechodzi ospę wietrzną przed ukończeniem 9. roku życia. Należy zaznaczyć, że ospa wietrzna to choroba, która charakteryzuje się gorszym przebiegiem u osób dorosłych niż u dzieci. Szczepienie obejmuje podanie 2 dawek i w Polsce jest refundowane tylko dla wąskiej grupy dzieci.
Szczepionka przeciwko półpaścowi jest dostępna w Polsce od 2023 r. Jest to szczepionka rekombinowana. Oznacza to, że nie zawiera ona w sobie całego wirusa, lecz tylko jedno jego białko (glikoproteinę E). Szczepienie zaleca się osobom po 50 r.ż. i obejmuje ono dwie dawki podawane w odstępie 2-6 miesięcy. Szczepienie to zmniejsza ryzyko zachorowania na półpasiec o >90%.
Radosław Karaś
Piśmiennictwo
1. Interna Szczeklika 2022. Redaktor prowadzący: Piotr Gajewski. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022. ISBN 978-83-7430-669-0.
2. MIKROBIOLOGIA. Redakcja naukowa: P. R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller. Redakcja polska: A.Przondo-Mordarska, G.Martirosian, A.Szkaradkiewicz. Edra Urban & Partner. ISBN 9788-36-5835-99
3. Dermatologia Współczesna. Redakcja naukowa: Lidia Rudnicka, Małgorzata Olszewska, Adriana Rakowska, Marta Sar-Pomian. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wydanie I. Warszawa 2022. ISBN 978-83-01-22603-9.
4. https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/polpasiec-wytyczne/321988,szczepienie-przeciwko-polpascowi-zalecenia-grupy-ekspertow-ptw-ptmr-ptd-ptbb-i-ptn
