Czerniak czym jest?
Czerniak to złośliwy nowotwór skóry. Wywodzi się on z melanocytów czyli komórek barwnikowych. W ostatnich latach na całym świecie obserwuje się znaczący wzrost zachorowań na czerniaka. W Polsce co roku odnotowuje się ok. 50 000 nowych przypadków zachorowań na nowotwory skóry, w tym około 2500-3000 stanowią czerniaki. Niestety wiele z nich w momencie rozpoznania wykazuje już stadium zaawansowane, często z przerzutami. Średnia wieku zachorowania wynosi ok. 50 lat.
Czerniak – czynniki ryzyka
Istnieją czynniki, które mogą przyczyniać się do rozwoju czerniaka. Wśród nich wyróżniamy:
• intensywna ekspozycja na promieniowanie UV (promieniowanie słoneczne);
• korzystanie z lamp opalających, solariów;
• jasna karnacja;
• oparzenia słoneczne (szczególnie przed 18 r.ż);
• czerniak w wywiadzie rodzinnym;
• liczne znamiona barwnikowe.
Czerniak – obraz kliniczny
Czerniak w większości przypadków (2/3) rozwija się na skórze niezmienionej (de novo). Rzadziej rozwija się w obrębie już istniejącego znamienia barwnikowego. Należy zaznaczyć, że czerniak nie zawsze przyjmuje ciemne zabarwienie. Niekiedy czerniak przyjmuje postać amelanotyczną (bezbarwnikową) lub hipomelanotyczną (ubogobarwnikową), które mogą pozostawać niewykryte przez długi czas.
Wyróżnia się kilka typów czerniaka:
• Najczęstszym typem jest czerniak szerzący się powierzchownie (70%). U mężczyzn najczęściej rozwija się on na skórze pleców, a u kobiet na skórze kończyn dolnych. Przyjmuje on postać skórnej plamy o niejednolitej barwie i nierównych brzegach.
• Około 15-30% przypadków czerniaka to typ guzkowy. Rozwijający się guzek ma zwykle ciemne zabarwienie a na jego powierzchni mogą powstawać owrzodzenia. Ten typ czerniaka najczęściej rozwija się na skórze tułowia, głowy i szyi.
• Czerniak wywodzący się z plamy soczewicowatej stanowi 10-15% przypadków czerniaka. Najczęściej rozwija się on na skórze przewlekle eksponowanej na promieniowanie słoneczne (twarz, a szczególnie nos i policzki). Rzadszym typem jest czerniak akralny (<5%), który lokalizuje się najczęściej w obrębie dłoni i stóp.
Czerniak to nowotwór złośliwy, który może dawać przerzuty m.in. do płuc, mózgu, kości, wątroby. Dlatego tak ważne jest wykrycie groźnych zmian skórnych na wczesnym etapie choroby.
Diagnostyka i leczenie
Diagnostyka czerniaka opiera się na badaniu dermatoskopowym oraz badaniu histopatologicznym. Badanie dermatoskopowe przeprowadza lekarz dermatolog za pomocą urządzenia (dermatoskopu), które umożliwia wzrokową ocenę zmiany skórnej w powiększeniu. Do odpowiedniej klasyfikacji zmiany skórnej służą specjalne skale np. skala Argenziano. Podejrzenie czerniaka występuje, gdy spełnione są co najmniej 2 z 3 kryteriów tej skali. W takiej sytuacji kolejnym etapem diagnostyki jest chirurgiczne wycięcie zmiany skórnej w całości oraz poddanie jej ocenie histopatologicznej. Niekiedy wymagana jest także biopsja węzła chłonnego tzw. węzła wartowniczego. W przypadku potwierdzenia czerniaka, dokonuje się docięcie chirurgiczne blizny.
W niektórych przypadkach stosuje się także leczenie farmakologiczne. W tym celu używane są m.in. inhibitory BRAF (wemurafenib i dabrafenib), przeciwciała monoklonalne anty-PD1 (np. pembrolizumab), przeciwciała monoklonalne anty-CTLA-4. Niezwykle istotnym czynnikiem w leczeniu czerniaka jest jego wykrycie na wczesnym etapie choroby.
Profilaktyka czerniaka (alfabet czerniaka)
Czerniak to nowotwór skóry, którego głównym czynnikiem ryzyka jest ekspozycja na promieniowanie UV. W związku z tym do działań, które mogą zapobiec rozwoju tego nowotworu zaliczamy:
• stosowanie kremów z filtrem UV;
• coroczna wizyta u dermatologa w celu oceny zmian skórnych;
• noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV w słoneczne dni;
• noszenie nakrycia głowy w słoneczne dni;
• niekorzystanie z solarium;
• unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce w godzinach 10:00-14:00.
Ponadto należy regularnie i wnikliwie obserwować swoją skórę, zwracając szczególną uwagę na zmiany barwnikowe. W samodzielnej ocenie zmian barwnikowych może być pomocna reguła ABCDE czerniaka:
• A – asymetria zmian
• B – brzegi nieregularne
• C – ciemne zabarwienie
• D – duże rozmiary
• E – ewolucja zmian
Należy jednak pamiętać, że czerniak może przebiegać podstępnie np. mieć małe rozmiary, być guzkowy a nawet bezbarwnikowy. W przypadku wystąpienia i zaobserwowania niepokojących zmian skórnych należy pilnie zgłosić się do lekarza dermatologa.
W Centrum Medycznym Graniczna znajduje się Poradnia Dermatologiczna zajmująca się profesjonalną diagnostyką oraz leczeniem chorób skóry. Po więcej informacji zapraszamy do Rejestracji Centrum Medycznego Graniczna lub pod numerem telefonu +48 32 444 65 65.
Radosław Karaś
Źródła:
- Dermatologia Współczesna. Redakcja naukowa: Lidia Rudnicka, Małgorzata Olszewska, Adriana Rakowska, Marta Sar-Pomian. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wydanie I. Warszawa 2022. ISBN 978-83-01-22603-9.
- https://www.akademiaczerniaka.pl/
