Szczepienia przeciwko HPV

DLACZEGO WARTO SIĘ ZASZCZEPIĆ?

Szczepienie przeciwko HPV zalecane jest nie tylko dziewczynkom, ale również chłopcom. Wynika to z mnogości nowotworów jakie wirus ten może wywołać u obu płci. Ponadto szczepienie chłopców chroni w przyszłości również ich partnerki. W związku z tym szczepienie jest zalecane dziewczynkom i chłopcom po ukończeniu 9 roku życia. Najwyższa skuteczność szczepienia jest jednak obserwowana, gdy wykona się je w 12-13 r.ż. Należy jednak podkreślić, że szczepienie przeciwko HPV jest zalecane niezależnie od wieku i może być przyjmowane również w dorosłości i po inicjacji seksualnej.

JAK MOŻNA SIĘ ZASZCZEPIĆ?

Istnieją 3 sposoby, aby zapisać dziecko na szczepienie przeciwko HPV. Można to zrobić
w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), przez infolinię 989 (7 dni w tygodniu od godz. 7:00 do 20:00), lub przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP). Należy również pamiętać o własnej ochronie, niezależnie od wieku i płci. Warto rozważyć zaszczepienie się przeciwko HPV dając sobie tym samym szansę na długie życie w zdrowiu.

DLA KOGO KIEROWANE JEST SZCZEPIENIE?

W 2023 r. w Polsce rozpoczął się powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV. Do tego czasu programy profilaktyki chorób powodowanych przez tego wirusa były prowadzone wyłącznie lokalnie z inicjatywy samorządów. Polska była ostatnim spośród państw Unii Europejskiej, które zdecydowało się na program powszechnych szczepień przeciwko HPV. Oznacza to, że w celu osiągnięcia ochrony polskich dzieci na poziomie UE konieczne jest duże zaangażowanie całego społeczeństwa. Program jest skierowany do dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat. W 2023 r. są to dzieci urodzone w latach 2010 i 2011. Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat wykonywane w programie mają schemat dwudawkowy. Odstęp pomiędzy dawkami szczepionki wynosi od 6 do 12 miesięcy.

CZY NALEŻY SIĘ OBAWIAĆ?

Najskuteczniejszą metodą ochrony przed wirusem HPV są szczepienia ochronne. Obecnie na rynku dostępne są 2 rodzaje szczepionek. Pierwsza z nich to szczepionka 2-walentna (Cervarix), która zawiera antygeny wirusów typu 16 i 18. Druga to szczepionka 9-walentna (Gardasil9) zawiera antygeny aż dziewięciu typów wirusa: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58. Należy zwrócić uwagę, że obie szczepionki chronią przed najbardziej niebezpiecznymi typami wirusa (16 i 18), które są odpowiedzialne za ok. 70% przypadków raka szyjki macicy. Szczepionka 9-walentna stanowi jednak wyższą ochronę przed powikłaniami zakażenia wirusem HPV.

Pierwsze szczepionka przeciwko HPV trafiła na rynek w 2006 roku. Obecnie około 100 państw na świecie prowadzi program powszechnych szczepień dzieci przeciwko wirusowi HPV. Pierwszym państwem była Australia, która w 2007 r. rozpoczęła powszechne szczepienia dziewczynek, a 6 lat później – chłopców. Program stanowi ogromny sukces i umożliwił uratowanie tysięcy ludzkich żyć. Profilaktyka zakażeń HPV jest szczególnie ważna również z powodu braku skutecznego leczenia przyczynowego infekcji. Aktualnie możliwe jest wyłącznie leczenie objawowe. To dodatkowo podnosi wagę szczepień.

Obie szczepionki są skuteczne i bezpieczne. Objawy niepożądane, które mogą wystąpić po szczepieniu są łagodne i występują rzadko. Po podaniu szczepionki może wystąpić ból
i zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia, ból głowy i mięśni.

Stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem HPV, jednak nie eliminuje go. Prezerwatywy stanowią jednak bardzo istotny element profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową.

W SKRÓCIE O HPV

Wirus brodawczaka ludzkiego (Human papillomavirus, HPV) po raz pierwszy został opisany w latach 50. XX wieku. Kluczowe okazało się odkrycie profesora Haralda zur Hausena, który wykazał związek zakażenia wirusem HPV z rozwojem raka szyjki macicy. Za to osiągnięcie niemiecki lekarz został uhonorowany w 2008 r. Nagrodą Nobla. Dalszy rozwój nauki pozwolił nie tylko na znalezienie zależności między wirusem a nowotworzeniem, ale również na stworzenie skutecznej szczepionki.
Od 2023 r. w Polsce działa powszechny program szczepień dla dziewcząt i chłopców w wieku 12-13 lat.

Wirusy nie są organizmami żywymi. Są to struktury zbudowane z substancji organicznych takich jak białka, kwasy nukleinowe i lipidy. Mogą się one jednak namnażać w komórkach organizmów wykorzystując ich biologiczny aparat molekularny. W jaki sposób wirus może powodować rozwój nowotworów? Ważnymi białkami wirusa są białka E6 i E7. Zaburzają one działanie białek komórek gospodarza. Białko E6 prowadzi do eliminacji białka p53, czyli ,,strażnika genomu”. Z kolei białko E7 zaburza działanie białka supresorowego Rb. To wszystko może prowadzić do niekontrolowanych podziałów komórkowych i powstania nowotworu.

Aktualnie opisanych zostało ponad 150 typów wirusa HPV. Czternaście z nich określanych jest jako typy wysokiego ryzyka (onkogenne). Są to typy 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68. Szczególnie niebezpieczne są typy 16 i 18, które odpowiadają za 70% przypadków raka szyjki macicy. Pozostałe typy należą do grupy niskiego ryzyka, co nie oznacza jednak, że pozostają one bez niekorzystnego wpływu na organizm. Mogą one prowadzić do rozwoju brodawek skóry oraz kłykcin kończystych.

Wirus brodawczaka ludzkiego może wywołać szereg chorób nowotworowych
i nienowotworowych zarówno u kobiet jak i mężczyzn. Typy onkogenne mogą być odpowiedzialne za rozwój chorób takich jak: rak szyjki macicy (prawie 100% przypadków), nowotwory prącia (30% przypadków), odbytu (90% przypadków), pochwy, sromu, jamy ustnej, nasady języka, gardła, krtani. Z kolei typy niskiego ryzyka mogą prowadzą do wystąpienia brodawek skóry i błon śluzowych oraz kłykcin kończystych. Lokalizują się one głównie w obrębie narządów płciowych. HPV może także powodować brodawkowatość krtani. Choroba ta daje szereg objawów ze strony układu oddechowego. Odpowiedzialne za nią są głównie typy 6 i 11 wirusa HPV.

HPV występuje w populacji powszechnie i wykazuje dużą zakaźność. Wirus przenoszony jest drogą płciową. Ryzyko zakażenia w ciągu życia wynosi ponad 90%. Co więcej, aż 50-75% kobiet aktywnych seksualnie zakazi się w ciągu swojego życia wirusem HPV wysokiego ryzyka. Warto zaznaczyć, że osoby będące nosicielami HPV, ale nie prezentujące objawów zakażenia, również mogą transmitować wirusa na partnerki lub partnerów seksualnych. Dodatkowymi czynnikami ryzyka jest rozpoczęcie współżycia seksualnego w młodym wieku oraz duża liczba partnerów seksualnych. Możliwa jest również transmisja wertykalna wirusa, czyli zakażenie nowonarodzonego dziecka podczas porodu.