Czym jest borelioza?
Borelioza, zwana także chorobą z Lyme, to wielonarządowa choroba bakteryjna wywoływana przez krętki boreliozy (Borellia burgorferi). Choroba ta przenoszona jest przez kleszcze z rodzaju Ixodes (które mogą także przenosić wirusową chorobę: kleszczowe zapalenie mózgu).
Szczyt aktywności kleszczy przypada na maj-czerwiec i wrzesień-październik. Pajęczaki te najczęściej występują na obrzeżach lasów, polanach, łąkach, w lasach liściastych oraz wysokich trawach. Niestety coraz częściej spotykane są one także w przydomowych ogródkach, działkach i miejskich parkach.
Jak dochodzi do zakażenia?
Krętki boreliozy przenoszone są przez kleszcze, których aktywność jest najwyższa wiosną i jesienią. Do zakażenia dochodzi poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza w trakcie jego żerowania na skórze człowieka. Ślina kleszcza zawiera substancje znieczulające, dlatego ukłucie może pozostać niezauważone. Kleszcze preferują skórę w obszarach, gdzie jest ona odpowiednio cienka i wilgotna np. okolice pach, pachwin, dołów podkolanowych oraz głowy.
Nie każdy kleszcz jest nośnikiem (wektorem) patogenów. Jeżeli jednak zawiera je w swojej ślinie lub przewodzie pokarmowym, ryzyko zakażenia zwiększa się wraz z długością czasu ekspozycji skóry na kleszcza przenoszącego patogen i po 72 godzinach wynosi ono 100%.
Jakie są objawy boreliozy?
Objawy boreliozy są zróżnicowane i mogą obejmować wiele narządów. Wyróżnia się stadium wczesne oraz późne.
Stadium wczesne:
• rumień wędrujący – jest to najbardziej charakterystyczny objaw boreliozy. Jest to rumieniowy, postępujący pierścień lokalizujący się na skórze w miejscu ukłucia kleszcza. Powstaje on w czasie od 3 do 30 dni od ukłucia. Należy jednak podkreślić, że występuje on tylko w 30-60% przypadków. Zmiana jest bezbolesna;
• ból głowy;
• bóle stawowo-mięśniowe;
• stan podgorączkowy;
• ostre zapalenie stawów;
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowch;
• zapalenie mięśnia sercowego – obecne u 5% chorych. Najczęściej objawia się zaburzeniami rytmu pracy serca;
• pseudochłoniak boreliozowy – jest to pojedynczy, niebolesny guzek barwy sinoczerwonej zlokalizowany najczęściej na skórze małżowiny usznej, brodawce sutkowej lub mosznie. Rozwija się po kilku tygodniach lub miesiącach od ukłucia kleszcza. Częściej występuje u dzieci.
Stadium późne:
• przewlekłe zapalenie stawów
• przewlekłe zapalenie mózgu
• przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn
• polineuropatia, w tym porażenie nerwu twarzowego
• postępująca encefalopatia
Gdzie zwrócić się o pomoc?
W przypadku podejrzenia boreliozy należy zgłosić się do lekarza POZ. Diagnoza opiera się na badaniu fizykalnym (stwierdzenie obecności rumienia wędrującego jest wystarczające do rozpoznania boreliozy) oraz na badaniach laboratoryjnych. Polegają one na identyfikacji swoistych przeciwciał klasy IgM w surowicy krwi z wykorzystaniem metod ELISA i Western Blot.
Leczenie opiera się na antybiotykoterapii prowadzonej według aktualnie obowiązujących wytycznych.
Jak uniknąć zakażenia krętkiem boreliozy?
Istnieje kilka zasad, których należy przestrzegać w celu zmniejszenia ryzyka stania się ofiarą kleszczy:
• wybierając się na spacer do lasu lub parku załóż odpowiednie ubranie tj. koszulę z długim rękawem, długie spodnie, pełne buty oraz nakrycie głowy;
• jasne ubranie ułatwi dostrzeżenie i usunięcie poruszającego się po nim kleszcza;
• stosuj preparaty odstraszających kleszcze;
• po powrocie z wycieczki do lasu lub parku dokładnie obejrzyj swoje ciało. Zwróć szczególną uwagę na okolice pach, pachwin, dołów łokciowych, pępka, szyi oraz na skórę głowy.
W przypadku ukłucia przez kleszcza należy go delikatnie usunąć za pomocą pęsety lub specjalnych haczyków dostępnych w aptekach. Pod żadnym pozorem kleszcze nie należy wyciskać, smarować tłustymi substancjami ani alkoholem (zwiększa to ryzyko zwymiotowania kleszcza).
Niestety nie ma dostępnej szczepionki przeciwko boreliozie. Sprawia to, że wymienione działania profilaktyczne mają wyjątkowo duże znaczenie. Należy jednocześnie podkreślić, że dostępna jest szczepionka chroniąca przed kleszczowym zapaleniem mózgu. Więcej informacji można uzyskać w CM Graniczna lub pod numerem telefonu +48 32 444 65 65.
Radosław Karaś
Źródła:
1. Dermatologia Współczesna. Redakcja naukowa: Lidia Rudnicka, Małgorzata Olszewska, Adriana Rakowska, Marta Sar-Pomian. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wydanie I. Warszawa 2022. ISBN 978-83-01-22603-9.
2. Pediatria II. Redakcja naukowa: Wanda Kawalec, Ryszard Grenda, Marek Kalus. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, wydanie II. Warszawa 2024. ISBN 978-83-01-23275-7.
3. Interna Szczeklika 2022. Redaktor prowadzący: Piotr Gajewski. Medycyna Praktyczna, Kraków 2022. ISBN 978-83-7430-669-0.
4. Kompendium neurologii. Redakcja naukowa: Ryszard Podemski. Via Medica, Gdańsk 2008. ISBN 978-83-7555-054-2.
5. https://www.gov.pl/web/psse-ostrow-mazowiecka/sezon-na-kleszcze-w-pelni
6. MIKROBIOLOGIA. Redakcja naukowa: P. R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller. Redakcja polska: A.Przondo-Mordarska, G.Martirosian, A.Szkaradkiewicz. Edra Urban & Partner. ISBN 9788-36-5835-99
